Çek ve Senetlerde İcra

Çek ve senet iki ayrı anlama gelmesine rağmen çoğu insan tarafından karıştırılmaktadır. Çek, resmi olarak banka tarafından kanuna ve hükümlere uygun olarak basılan kağıttır. Senet ise resmi bir niteliği olmayan, matbaalarda basılarak satılan kağıttır.

• Çekte ödemeyi banka yaparken senette imzalayan kişi yapar.
• Çek banka sicili temiz insanlara verilirken senet herkes tarafından yazılıp imzalanabilir.
• Çek ödeme emri niteliğindedir. Kişinin hesabında para olması durumunda çeki banka ödeyecektir. Senette ise senedi imzalayan kişi veya herhangi biri yapabilir.
• Çek üzerinde yazılı ödeme tarihinde ödenir. Senet ise önce ödenebileceği gibi kişiler arası karşılıklı anlaşma neticesinde belli bir süre ertelenebilir.

Bu yazımızda 

Çek ve Senet Farkına ,

Çekin Karşılıksız Çıkma Durumuna,

Çekin Geçerliliğine,

Karşılıksız Çek Halinde Neler Talep Edileceğine,

Çek için İcra Takibinin Nerede Yapılacağına,

Senette İcra Takibinin Nasıl Yapılacağına,

Senet için Başlatılan İcra takibine Karşı Ne Yapılabileceğine,

Senedin Senet Vasfına Haiz Olup Olmadığını Nasıl Anlayabileceğinize değindik.

ÇEKİN KARŞILIKSIZ ÇIKMA DURUMU

Çek ticaret yaparken kullanılan en yaygın ödeme araçlarından biridir. Bankaya verildiği anda ödemesi yapılır, vadeli olarak da kullanılabilir. Çek, ödeme yapılması için bankaya götürüldüğünde karşılığı olmadığı belirlenirse bu durumda karşılıksız çeke dönüşür.

Geçerlilik şartlarını taşıyan bir çek bankada karşılıksız çıkarsa kambiyo senetlerine özgü icra takibi yapılabilir. İcra takibinin yanı sıra karşılıksız çıkan çek durumunda çek hamiline karşı şikâyet yoluna gidilerek borçlu kişi hakkında cezai yaptırım uygulanması da sağlanabilir.

Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında hamilin şikâyeti üzerine her bir çekle ilgili olarak bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme suçu şikâyete tabi olup; şikâyet hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı ve devredilemez bir hak olması sebebiyle yalnızca çeki bankaya ibraz eden yetkili hamile tanınmıştır. Şikâyet süresi, çekin yetkili hamil tarafından bankaya ibraz edildiği tarihten itibaren 3 aydır ve bu süre hak düşürücü süre olması sebebiyle önem arz etmektedir.

ÇEKİN GEÇERLİ OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLARIZ?

Öncelikle bir çekin geçerli olması için birtakım unsurların bulunması kanunen zorunlu tutulmuştur. Sayacağımız unsurlar bulunmuyor ya da eksiklik oluyorsa elinizdeki çek aslında çek değildir. Bu durumda kambiyo senetlerine özgü takip yoluna gidilemez. Bu tarz bir durumda genel haciz yoluna gidilebilir.

Çekte bulunması gereken zorunlu unsurlar:

1. Çek kelimesinin senet metninde yer alması
2. Belirli bir bedelin ödenmesi için kayıtsız şartsız bir havaleye ilişkin olması,
3. Ödeyecek kimsenin yani muhatabın belirtilmesi
4. Gün, ay ve yıl şeklinde belirlenmiş bir düzenleme tarihinin bulunması,
5. Düzenleyenin el ile atılmış imzasının bulunması

Zorunlu unsurların yanı sıra, çekin muhataba yani bankaya götürülmesi şarttır. Çekin bankaya teslim edilme süreleri kanunda düzenlenmiştir buna göre:

“Çek düzenlendiği yerde ödenecekse 10 gün, düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecek ise 1 ay, başka bir ülkede ödenecekse ve düzenleme ve ödeme yerleri aynı kıtada ise 1 ay, düzenleme ve ödeme yerleri farklı kıtalarda ise 3 ay olarak kanun koyucu tarafından belirlenmiştir.”

KARŞILIKSIZ ÇEK HALİNDE NELER TALEP EDİLEBİLİR?

İbraz süresi içerisinde ödemeyi yapacak finans kuruluşuna ibraz edildiğinde muhatap banka tarafından çek bedelinin karşılıksız olduğu tespit edilirse çekin arka kısmına “karşılıksız” kaydı düşülecektir. Karşılığının hiç bulunmaması hâlinde,

1) Çek bedeli bin Türk lirası veya üzerinde ise bin Türk lirası,

2) Çek bedeli bin Türk lirasının altında ise çek bedelini,

1. b) Karşılığının kısmen bulunması hâlinde,

1) Çek bedeli bin Türk lirası veya altında ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığı bin Türk lirasına tamamlayacak bir miktarı,

2) Çek bedeli bin Türk lirasının üzerinde ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığa ilave olarak bin Türk lirasını, ödemekle yükümlüdür.

Karşılıksız kalan çek için muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için 28 Ocak 2022’den itibaren belirlenen miktara göre 3.600 -TL ödemekle yükümlüdür.

Bahsi geçen icra takibinde kambiyo vasfına haiz ve karşılıksız kalan çeke ilişkin, çekin ödenmemiş bedeli, çekin karşılıksız kalan tutarının %10’ u olarak hesaplanan çek tazminatı, çek bedelinin binde 3’ünü aşmayacak kadar çek komisyonu ve çekin ibraz tarihinden itibaren işlemeye başlamış faizi talep edilebilir.

ÇEK İÇİN İCRA TAKİBİ NEREDE YAPILIR?

Çek için icra takibi yetkili icra müdürlüğüne karşı yapılmalıdır. Alacaklı tarafından çek keşide yerinde, muhatap banka şubesinin bulunduğu yerde, borçlunun veya borçlulardan herhangi birinin ikametgâhının veya ticaret sicil adresinin bulunduğu yerdeki icra müdürlüğüne karşı yapılabilir.

Tüm bu talepleri içerir ödeme emrini tebliğ alan borçlu, 5 gün içinde İcra Mahkemelerine itiraz edebilir. Bu yolla yapılan takiplerde İcra Müdürlüklerine yapılan itirazlar geçersizdir.

İcra takibine itiraz etmeyen borçlu 10 gün içinde ödeme yapmalı veya mal beyanında bulunmalıdır. İtirazda bulunmayan ve 10 günlük süre içerisinde ödeme de yapmayan borçlu aleyhine icra takip işlemlerine devam edilebilmekte ve haciz ve muhafaza gibi tehditlerle karşılaşılabilmektedir.

SENETTE İCRA TAKİBİ NASIL YAPILIR?

Eğer elinizde bulunan senet bono ya da poliçe ise kambiyo senedi olacağından kambiyo senetlerine özgü takip yoluna gidilir. Fakat adi nitelikte bir senetse genel haciz yoluna gidilebilir.

Kambiyo senetlerine ilişkin takipte genel yetki borçlunun yerleşim yeri mahkemesidir. Bonoya dayalı takiplerde borçlunun ikametgahının bulunduğu yer, bonoda öngörülen yer, bonoda gösterilen ödeme yerinde veya bonoda ödeme yeri gösterilmemişse bononun düzenlendiği yer icra dairesinde takip yapılabilir.

SENET İÇİN BAŞLATILAN İCRA TAKİBİNE KARŞI NE YAPILIR?

Kambiyo Senetlerinin icra takibini durdurmak için İcra Mahkemesinde dava açmak gerekmektedir. İtiraz süresi 5 gündür. Bu süre içerisinde icra takibini durdurmak için borcun ödendiğine veya imzanın gerçek olmadığına dair bir dilekçe ile İcra Hukuk Mahkemesinde dava açılması gerekmektedir. Veya senet ya da çekin kambiyo vasfında olmaması sebebiyle de icra durdurulabilir. İcra Mahkemesi itirazı inceledikten sonra talep varsa tedbiren icrayı durdurma kararı verebilir.

SENEDİN, SENET VASFINA HAİZ OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLARIZ?

Yukarıda çek için bahsettiğimiz gibi senedin de bulundurması gereken zorunlu unsurlar vardır. Bu unsurlar bulunmadığı takdirde senet hükmünü kaybederek, adi bir belge olur. Senette bulunması gereken unsurlar:

(1) Bono veya emre yazılı senet;

1. a) Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe ’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
2. b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini,
3. c) Vadeyi,
4. d) Ödeme yerini,
5. e) Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını,
6. f) Düzenlenme tarihini ve yerini,
7. g) Düzenleyenin imzasını, içerir.

Belirlenen unsurlar içerisinde zorunluluk oluşturmayıp alternatifi belirlenebilen unsurlar şu şekildedir:

Vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenmesi şart olan bir bono sayılır. Açıklık bulunmadığı takdirde senedin düzenlendiği yer, ödeme yeri ve aynı zamanda düzenleyenin yerleşim yeri sayılır. Düzenlendiği yer gösterilmeyen bir bono, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır.

SONUÇ OLARAK

Görüldüğü gibi çok fazla detay ve özen gerektiren bu konuda işleyiş, açıklık açısından muhakkak deneyimli bir avukata ihtiyaç vardır. Aslan&Duran Hukuk Bürosu olarak deneyimli kadromuz ile çek, bono, poliçe gibi senetlere ilişkin takip işlemlerini yapmakta, hukuki olarak danışmanlık vermekteyiz.