İşe iade davası, geçerli bir fesih nedeni olmadan iş akdi sonlandırılan işçinin geri iade edilmek amacıyla başvurulan bir davadır. İşe iade davası açabilmenin bazı şartları vardır. Bu yazımızda dava açabilme şartları nelerdir, ne kadar sürede sonuçlanır, hangi adımları izlemek gerekir gibi soruların cevaplarını bulmaya çalışacağız.
İşe İade Davası Nedir?
İşe iade davası, işveren tarafından iş sözleşmesi haksız veya geçersiz bir nedenle feshedilen işçinin, işe geri dönmesini talep etmek amacıyla açtığı bir dava türüdür. İş Kanunu’nun 20. maddesi kapsamında düzenlenen bu dava, işçinin fesih işleminin hukuka aykırı olduğunu iddia ederek yeniden işe alınmasını ve fesih sürecinde yoksun kaldığı haklarının iadesini talep ettiği bir yargı yoludur. İşe iade davası, yalnızca iş güvencesi kapsamındaki işçiler tarafından açılabilir ve belirli şartların varlığı halinde işverenin işçiyi yeniden işe almasını zorunlu kılar.
Bu dava, iş güvencesini korumak ve keyfi işten çıkarmaları önlemek amacıyla işçi-işveren ilişkilerinde denge sağlamayı hedefleyen önemli bir hukuki mekanizmadır. İşçinin işe iade talebinde bulunabilmesi için iş sözleşmesinin geçerli bir fesih gerekçesiyle sonlandırılmadığını ispatlaması gereklidir. Dava sonucunda, işçinin işe iade edilmesine karar verilirse, işveren işçiyi yeniden işe almak ya da tazminat ödemekle yükümlü olur.
Bu yazımızla birlikte İş Kazası Nedeniyle Tazminat başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
İşe İade Davası Açma Şartları Nelerdir?
İşe iade davası açabilmek için bazı şartların yerine getirilmiş olması gerekmektedir. İşe iade davası açma şartları şunlardır;
- Dava şartı olarak arabulucuya başvurmak
- İş Kanununa veya Basın İş Kanununa tabi olmak
- İş yerinde otuz veya daha fazla işçi çalıştırılması
- İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması
- İşçinin en az 6 aylık kıdeminin olması
- İşveren vekili ve yardımcısı olmamak
Bu şartların varlığı halinde işçi işe iade davası açabilir.
Dava Şartı Olarak Arabulucuya Başvurmak
İşe iade davası açılabilmesinin ön şartı arabulucuya başvurmaktır. İşe iade davası açmak isteyen işçinin fesih bildiriminin tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurması gerekir. Arabuluculuk faaliyeti neticesinde taraflar anlaşamazsa, arabuluculuk son tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içerisinde işe iade davası açılmalıdır.
İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na tabi olmak
İşe iade davası, İş kanunu ve Basın İş Kanunu kapsamında olan iş sözleşmelerinin feshi için açılabilmektedir.
İşyerinde Otuz veya Daha Fazla İşçi Çalıştırılması
İşe iade davası açabilmek için bir diğer şart fesih tarihinde işverene ait işyerinde en az 30 işçinin çalışıyor olmasıdır. Aynı iş kolunda işverene ait birden fazla işyeri varsa 30 işçi şartı bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir.
İş Sözleşmesinin Belirsiz Süreli Olması
İşe iade davası açabilmenin bir diğer koşulu ise İş Sözleşmesinin belirsiz süreli olmasıdır. Belirli süreli iş sözleşmesi kapsamında çalışan işçi, işe iade davası açamaz. Belirli süreli olmayan ancak kısmi süreli sözleşme kapsamında çalışan işçiler de işe iade davası açabilmektedir.
İşverenler, işçilerin iş güvenliğinden yararlanmasını önlemek adına belirsiz iş sözleşmesi yerine belirli iş sözleşmesi yapma yoluna gidebilmektedirler. Ancak uygulamada ,işin niteliği gereği belirsiz süreli bir iş sözleşmesi yapılması gerektiği halde belirli süreli sözleşme yapıldığı durumda bu sözleşmeler de belirsiz süreli kabul edilmekte ve belirli süreli iş sözleşmesi kapsamında çalışan işçi de işe iade davası açabilmektedir.
İşçinin En Az 6 Aylık Kıdeminin Olması
İşçinin işe iade davası açabilmesi için en az 6 aylık kıdem sahibi olması gerekir. Ancak yer altı işçileri 6 aylık kıdemleri olmasa da işe iade davası açabilirler.
İş Sözleşmenin İşveren Tarafından Geçerli Bir Neden Olmaksızın Feshedilmesi
İşe iade davasının açılabilmesi için iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir nedene dayanmaksızın feshedilmiş olması gereklidir. Haklı fesih işin veya işyerinin gereklerinden kaynaklanabileceği gibi işçinin yeterliliği veya davranışlarından da kaynaklanabilir.
İş sözleşmesinin performans düşüklüğü nedeniyle feshi halinde performans düşüklüğünün sürekli olması ve bunun belgelendirilmesi gerekir. Feshin geçerli bir nedene dayandığını ispat yükü işverene aittir. Fesih evrakına performans düşüklüğü cümlesini yazan işveren ;bu performans düşüklüğünün gerçekçi ve makul olduğunu ispat etmek zorundadır.
İş Kanunu madde 18’de hangi hallerde iş sözleşmesinin feshinin geçersiz olacağı sayılmıştır.
Sendika üyeliği ve çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak.
İşyeri Sendika Temsilciliği Yapmak.
Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.
İş Kanunu’nun 74. maddesinde öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek.
Hastalık veya kaza nedeniyle İş Kanunu’nun 25. maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık.
Yukarıda sayılan nedenlerle işten çıkarılan işçi ,bu nedenler haklı fesih nedeni sayılmadığından işe iade davası açabilecektir.
İşveren Vekili ve Yardımcısı Olmamak
İşletmenin bütünü sevk ve idare etme yetkisine sahip işveren vekili ve yardımcıları( örneğin genel müdür, genel müdür yardımcıları gibi kişiler)ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri işe iade davası açamazlar.
İşe İade Davası Açma Süresi
İşe iade davası açılabilmesinin ön şartı arabulucuya başvurmaktır. İşe iade davası açmak isteyen işçinin fesih bildiriminin tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurması gerekir. Arabuluculuk faaliyeti neticesinde taraflar anlaşamazsa, arabuluculuk son tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içerisinde işe iade davası açılmalıdır.
İşe İade Davasının Sonuçları Nelerdir?
Açılan işe iade davası kabul edilirse, mahkeme tarafından feshin geçersizliği tespiti yapılacak ve işe iade kararı verilecektir.
Mahkeme Tarafından İşe İade Kararı Verilirse Ne Yapılmalıdır?
İşçi kesinleşen mahkeme kararı veya özel hakem kararının kendisine tebliğinden itibaren 10 iş günü içerisinde işverene işe başlamak için başvuruda bulunmalıdır.
İşe İade Kararı Neticesinde İşveren İşçiyi İşe Başlatırsa Ne Olur?
İşveren işçiyi işe başlattığı takdirde işçiye fesih tarihinden mahkeme kararının kesinleşmesine kadar boşta geçen süre için en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer sosyal hakların ödemesi gerekir.
İşçi işe başlatılırsa daha önceden peşin olarak ödenmiş bildirim sürelerine ait ücret ile var ise kıdem tazminatı kapsamında yapılan ödeme, en çok 4 aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer haklardan mahsup edilir.
İşçiye ödenmiş olan ihbar ve kıdem tazminatı miktarının daha fazla olduğu ve işçinin ödemesi gereken bakiyeyi ödemediği durumda işveren bakiyeyi ancak yasal yollardan tahsil edebilir. Kanunun izin verdiği özel durumlar dışında işçinin ücretinden işverenin tek taraflı iradesi ile kesinti yapması mümkün değildir. İşveren tazminatları ancak dava veya icra takibi yoluyla tahsil edebilir.
Konu ile ilgili olarak İşçilik Hak ve Alacaklarından Kaynaklanan Tazminat Davası başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
İşe İade Kararına Rağmen İşveren İşçiyi İşe Başlatmazsa Ne Olur?
İşe iade kararı verildiğinde işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşveren bu süre içinde işçiyi işe başlatmazsa işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Mahkeme işe iade kararı verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler.
İşe İade Davası Devam Ederken İşçinin Başka Bir İşte Çalışması
İşe iade davası açan işçinin, dava süresinde başka bir işyerinde çalışması dava konusu haksız feshin geçerli sayılmasına neden olmayacağı gibi işçinin işe iade edilmesinin önünde de bir engel oluşturmamaktadır.
İşe İade Davası Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?
İşe iade davası ne kadar sürer? İşe iade davasında zorunlu dava şartı olan arabuluculuk faaliyeti tarafların uzlaşması durumunda 28 gün içerisinde sonuçlanır. Arabulucuya başvuru neticesinde taraflar uzlaşamaz ise, arabuluculuk son tutanağının imzasından sonraki en geç 2 hafta içerisinde iş mahkemesinde dava açılması gerekir. Bu 2 haftalık süre hak düşürücü süredir. Tarafların uzlaşmaması durumunda işe iade davaları ortalama 5 ay ile 12 ay sürebilmektedir. Dava neticesinde İstinaf yoluna başvurulması halinde bu süre uzayabilmektedir.
Bu yazımız ile birlikte özel okul öğretmenlerinin tazminat hakkı başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
İşe İade Davası Tazminatı
İşe iade davası sonucunda, işçinin işe geri alınmaması durumunda işverene tazminat yükümlülüğü doğar. İş Kanunu’na göre bu tazminat, işçinin fesih sürecinde uğradığı maddi zararın bir kısmını karşılamayı ve iş güvencesini sağlamayı amaçlar. İşe iade davası tazminatı genellikle iki farklı şekilde değerlendirilmektedir:
Boşta Geçen Süre Ücreti
İşe iade kararı verilen işçi, işe iadesine karar verilmesine rağmen işveren tarafından işe başlatılmazsa, işveren işçiye boşta geçen süre ücreti ödemek zorundadır. Bu süre, fesih tarihinden itibaren en fazla dört aylık maaşı kapsar. Boşta geçen süre ücreti, işçinin son aldığı brüt maaş üzerinden hesaplanır ve buna ek olarak sosyal haklar da dâhil edilir.
İşe Başlatmama Tazminatı
İşe iade kararı alındıktan sonra işveren, işçiyi işe başlatmazsa, işçiye en az 4 aylık ve en fazla 8 aylık brüt ücreti tutarında işe başlatmama tazminatı öder. Bu miktar, işçinin kıdemine, fesih gerekçesine ve iş mahkemesi kararına bağlı olarak belirlenir.
Tazminatın Hesaplanmasında Dikkate Alınan Unsurlar
- İşçinin son aldığı brüt maaşı ve sosyal hakları.
- Fesih gerekçesinin iş güvencesi kapsamına uygun olup olmadığı.
- İşçinin çalışma süresi ve işyerindeki kıdemi.
- İşverenin fesih sürecinde yaptığı işlemlerin hukuka uygunluğu.
İşe iade davası tazminatı, hem işçinin mağduriyetini gidermek hem de işverenlerin keyfi fesih uygulamalarının önüne geçmek amacıyla düzenlenmiştir. Bu süreçte, işçinin hak kaybına uğramaması için hukuki destek alması önemlidir. İşe iade davası ve tazminat süreçleri, uzman bir avukatla takip edildiğinde daha etkin bir şekilde yürütülebilir.
Sonuç
Aslan & Duran Hukuk Bürosu bünyesinde bulunan uzman iş hukuku avukatı ile işe iade davasında ve iş hukukuna yönelik diğer davalarda her zaman yanınızdadır. Bir hak kaybına uğramama adına uzman bir avukat ile süreci takip etmeniz önerilir.
