İşçi ve işveren arasında kaynaklanan birtakım uyuşmazlıklar ve fesih sonucunda işçilerin hak ve alacaklarıyla ilgili olarak sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Bir işçinin hakkını arayabileceği tazminat kalemleri 4857 sayılı İş Kanununda düzenlenmiştir. Bu yazımızda işçilik alacakları ile ilgili genel bilgiler verilecektir.
İş Sözleşmesinin Feshi Halinde İşçinin Hak Sahibi Olduğu Alacaklar
İş sözleşmesinin feshi halinde işçilik alacakları aşağıdaki başlıklar halinde toplanmıştır. Bunlar ihbar tazminatı ve kıdem tazminatıdır.
İhbar Tazminatı
Bildirim sürelerine uymayan işçi ve işveren bildirim sürelerine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. Bu tazminata ihbar tazminatı denir. Bildirim şartlarına uymayan taraf, ödemekle yükümlüdür. Sadece süresi belirli olmayan iş sözleşmeleri için geçerli bir tazminat türüdür. İhbar tazminatı davası bu yolla açılabilir. Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesinde ihbar tazminatı talep edilemez.
Kıdem Tazminatı
İşçinin işyerine bağlılığı göz önünde tutularak, çalıştığı yıllara göre, işveren tarafından işçiye kanuni şartları varsa ödenmesi gereken, bir işten çıkış veya ayrılış tazminatıdır. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Ofisimiz kıdem tazminatı avukatı olarak işçilik alacaklarınız üzerinde her türlü hukuki desteği sağlamaktadır.
Kıdem Tazminatı Talebinde Kimler Bulunabilir?
İş kanunlarına tabi olarak, sürekli işlerde çalışan işçiler bu talepte bulunabilir.
Kıdem Tazminatı Talebinde Bulunmak İçin Gereken Şartlar Nelerdir?
İş sözleşmesi işveren tarafından feshedildiğinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık ve benzeri nedenlerle bildirimsiz feshi hali dışında, sağlık nedenleri ve zorlayıcı nedenlerle yahut tutuklanma ve gözaltına alınma nedeniyle bildirimsiz fesih ile sona erdirilmesinde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçi tarafından iş sözleşmesi bildirimli fesihle sona erdiğinde işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. İşçi tarafından bildirimsiz fesih yapıldığında işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İşçi en az bir yıl çalışmış olmalıdır. Her tam yıl hesaplanacak ve işçinin fiilen çalışmış olması şartı aranmayacaktır. Örneğin hafta tatilleri, genel tatiller, ulusal bayram tatilleri, izin günleri, kısa çalışma süresi iş sözleşmesinin askıda kaldığı süreler de kıdemin hesabında dikkate alınacaktır. Grev ve lokavtta geçen süreler kıdem hesaplanırken dâhil edilmez. Deneme süresi dâhil olunur. Kıdem süresinin başlangıç tarihi iş sözleşmesinin yapıldığı tarih değil, işçinin fiilen işe başladığı tarihtir. Kıdem süresinin sonu ise, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihtir.
İşçi tarafından iş sözleşmesi muvazzaf askerlik hizmeti veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla yahut kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde kendi arzusu ile sona erdirmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Ancak kadın işçinin bu hakkını iyi niyet kuralları çerçevesinde kullanması gerekir.
İşçinin Ölümü Halinde Kıdem Tazminatı Kazanılabilir Mi?
İşçinin ölümü nedeniyle, belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesinin sona ermesi halinde de, kıdem tazminatı kanuni mirasçılarına ödenir.
Mevsimlik İşlerde Çalışan İşçilerin Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Mevsimlik işlerde çalışan işçinin yılın sadece bazı aylarında çalışması nedeniyle Yargıtay kararlarında; mevsimlik işçinin kıdeminin hesabında her yıl çalışılan veya çalışılmış gibi sayılan sürelerin toplanarak dikkate alınması esasından hareket edilmektedir.
İşyerinin Devri Halinde İşçinin Kıdemi Nasıl Hesaplanır?
İşyerinin devri halinde işçinin kıdemi nasıl hesaplanır, tazminatı kim öder? İşyerinin devri ve intikal ile başka bir işverene geçmesi yahut başka bir yere nakli durumunda, işçinin kıdeminin hesabında işyeri veya işyerlerindeki hizmet sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır.
İşyerinin devri halinde kıdem tazminatından her iki işveren de sorumludur. Devreden işverenin sorumluluğu çalıştırdığı süre ve devir esnasından ödenen ücretle sınırlıdır. Devralan işveren tüm çalışma süresi ve son ücret üzerinden kıdem tazminatını ödedikten sonra, işçinin devreden yanında çalıştığı süre ve devir tarihindeki son ücret dikkate alınarak hesaplanan kıdem tazminatı için, devredene rücu edebilir.
Kıdem Tazminatının Miktarı Ne Kadardır?
İşçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince, her geçen tam yıl için işverence işçiye otuz günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Kıdem tazminatı işçinin son ücreti üzerinden hesaplanır. Bu ücret brüt ücrettir.
Kıdem Tazminatının Zamanında Ödenmemesi Halinde Ne Olur?
Açılacak davanın sonunda hâkim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre, mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder. Bu faiz fesih tarihinden itibaren yürütülür. Ayrıca kıdem tazminatı on yıllık zamanaşımına tabidir.
Yıllık İzin Ücreti Alacağı
Yıllık izin ücreti alacağına hak kazanmak için en az bir yıl çalışmış olma şart aranır. Bir yıllık sürenin hesabında, işçilerin aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler de birleştirilerek göz önüne alınır. Yıllık ücretli izin alacağı işçinin izne başlamasından önce peşin olarak ödenmek zorundadır. Yıllık izin ücretinin hesabında, İş K. m. 50 gereğince,çıplak ücret esas alınacaktır.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi hizmet sürelerine göre değişmektedir. Aşağıda görüleceği üzere:
- Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dâhil) olanlara on dört gün,
- Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi gün,
- On beş yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara yirmi altı gün izin hakkı tanınmıştır.
Yıllık iznin kullandırıldığının veya ücretinin ödendiğinin işverence izin defteri, bordro veya benzeri şekildeki belgeler ile ispat edilmesi gerekir.
Kötü Niyet Tazminatı
İşçilerin iş sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresine ilişkin ücretin üç katı tutarında kötü niyet tazminatı ödenir.
Feshe Bağlı Olmadan Ortaya Çıkan İşçi Alacakları
Ücret
Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından ödenen bir meblağdır. Ücret para ile ödenir. Ücreti ödeme gününden itibaren 20 gün içinde, mücbir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilecektir. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanacaktır.
Fazla Mesai Ücreti
Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. Fazla çalışmanın belgelenmesi açısından; işveren, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı işçileri, bu çalışma saatlerini gösteren bir belge düzenlemek ve imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak zorundadır.
Ulusal Bayram Ve Genel Tatili Ücret Alacağı
İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmadıkları takdirde, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Ulusal bayram ve genel tatil ve hafta tatili için verilen ücretlerin hesabında işçinin asıl ücreti dikkate alınır.
Hafta Tatili Ücret Alacağı
Çalışılmayan hafta tatili günü için, işverence bir iş karşılığı olmaksızın işçiye o günün ücreti tam olarak ödenir. İşçiye ödenecek hafta tatili ücretinin tespitinde ek ödemeler, primler, sosyal yardımlar hesaba katılmaz. Sadece asıl ücret dikkate alınır.
İşçi Alacakları İçin Görevli Ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
İşçi alacaklarını ilgilendiren davalarda görevli mahkeme iş mahkemeleridir. İş mahkemelerinin olmadığı yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi, İş mahkemesi sıfatıyla görevli olarak davalara bakar. Yetkili mahkeme davalı işveren gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ya da işin yapıldığı yer mahkemesidir.
Sonuç
İşçilik hak ve alacaklarından kaynaklanan her türlü alacak ve tazminat davasının nasıl açılacağının bilinmesi işçilerin kendi haklarını korumaları açısından çok önemlidir. Bu nedenle Aslan & Duran Hukuk Ofisi olarak, İşçilik alacaklarından kaynaklanan her türlü alacak ve tazminat davasının süresinde ve usulüne uygun olarak açılması ve iş hukukunda uzman avukat aracılığıyla takibi konusunda müvekkillerimize destek vermekteyiz.
İş davaları ile ilgili her konuda hak kaybı yaşamamak için tüm süreçlerin uzman bir iş hukuku avukatı tarafından takip edilmesinde yarar vardır. Aslan&Duran Hukuk ve Danışmanlık, bünyesinde bulunan Ankara’da İş Hukuku konusunda uzman avukatlarla müvekkillerinin hukuki sorunlarına çözüm bulmaktadır.
