Şirket Ana Sözleşmesi Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Ticaret şirketleri, Türk hukukunda tüzel kişiliğe sahip kurumsal yapılar olup, kuruluş anından itibaren hukuken tanınmaları ve faaliyetlerine başlayabilmeleri için şirket ana sözleşme (esas sözleşme) adı verilen bir kurucu metne sahip olmaları zorunludur. Ana sözleşme, yalnızca bir kuruluş belgesi değil; şirketin faaliyetlerini, karar alma süreçlerini, ortaklar arası ilişkileri, yönetsel yapılanmayı ve tasfiye süreçlerini de belirleyen temel bir hukuki çerçevedir. Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre, her şirket türü için belirli zorunlu içeriklerin ana sözleşmede yer alması gereklidir.

Şirket Ana Sözleşmesi Nedir?

Şirket ana sözleşmesi, bir ticaret şirketinin tüzel kişilik kazanabilmesi ve faaliyetlerine başlayabilmesi için yasal zorunluluk taşıyan kurucu metindir. Bu sözleşme yalnızca bir kuruluş evrakı olmanın ötesinde; şirketin ticaret unvanını, faaliyet konusunu, sermaye yapısını, ortaklar arasındaki ilişkileri, yönetim ve temsil esaslarını, genel kurul düzenlemelerini ve tasfiye süreçlerini ayrıntılı şekilde belirleyen kapsamlı bir belgedir. Türk Ticaret Kanunu, şirket türüne göre farklı zorunlu unsurlar öngörmekle birlikte, tüm şirketlerde şirket ana sözleşmesinin yazılı ve belirli kurallara uygun şekilde hazırlanmasını şart koşar. Hukuki geçerlilik kazanması için noter tasdiki ve ticaret siciline tescil süreçleri tamamlanmalıdır.

Bu yazımızla birlikte Anonim ve Limited Şirketlerde Avukat Bulundurma Zorunluluğu başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.

Şirket Ana Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?

En önemli konulardan bir tanesi de budur? Şirket ana sözleşmesi nasıl hazırlanır. Aşağıda madde madde detaylar verilmiştir.

Hazırlık Süreci

Ana sözleşmenin hazırlanmasından önce şirket türü (anonim, limited, kolektif, komandit vb.), ortak sayısı, sermaye yapısı, faaliyet alanı ve hedeflenen yönetsel yapı net bir şekilde belirlenmelidir. Bu bilgiler ışığında şirketin kuruluşu için gerekli belgeler hazırlanır. Bu belgeler arasında en önemlisi şirket ana sözleşmedir.

Şekil Şartı

TTK m. 339 ve 575 uyarınca, şirket ana sözleşmesi yazılı şekilde düzenlenmelidir. Anonim şirketlerde kurucuların imzalarının noter huzurunda tasdiki zorunludur. Limited şirketlerde ise MERSİS (Merkezi Sicil Kayıt Sistemi) üzerinden elektronik imzayla onay süreci tamamlanabilir.

Tescil ve İlan

Ana sözleşme hazırlandıktan sonra, ticaret siciline tescil edilir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir. Tescil ile birlikte şirket tüzel kişilik kazanır. Tescil edilmemiş bir şirketin hukuken kurulmuş sayılması mümkün değildir.

Şirket Ana Sözleşmesinin Unsurları

Zorunlu Unsurlar

TTK’ya göre bir şirketin ana sözleşmesinde bulunması gereken temel unsurlar şunlardır:

• Şirketin Ticaret Unvanı: Aynı ticaret sicili bölgesinde daha önce alınmamış, yanıltıcı olmayan bir isim olmalıdır.
• Merkez Adresi: Şirketin faaliyetlerini yürüttüğü yerin açık adresi.
• Faaliyet Konusu: Şirketin ne tür bir ticari faaliyette bulunacağı açıkça ve net bir şekilde belirtilmelidir.
• Sermaye ve Paylar: Sermaye tutarı, sermaye taahhütleri, payların nominal değeri ve pay gruplarına ilişkin bilgiler.
• Ortaklar: Gerçek veya tüzel kişi ortakların kimlik bilgileri ve sermaye taahhütleri.
• Yönetim ve Temsil: Şirketin kim tarafından ve nasıl temsil edileceği.
• Genel Kurul ve Oy Hakkı: Ortakların karar alma süreçleri, toplantı usulleri ve oy oranları.
• Kar Dağıtımı ve Zarar Paylaşımı: Kârın nasıl dağıtılacağı ve zararın nasıl karşılanacağına ilişkin düzenlemeler.

İhtiyari (İsteğe Bağlı) Unsurlar

Ana sözleşmeye aşağıdaki hükümler de eklenebilir:

• Pay devrine ilişkin kısıtlamalar
• Ortakların rekabet yasağına tabi tutulması
• Kâr payı avansı ödenmesine dair hükümler
• Yönetim kurulu üyelerine özel haklar
• Veto hakkı, oyda imtiyaz gibi kurumsal kontrol düzenlemeleri

Geçerlilik Şartları ve Geçersizlik Halleri

Geçerlilik Şartları

Bir ana sözleşmenin geçerli sayılabilmesi için:

• Yazılı şekilde yapılması
• Kurucular tarafından imzalanması
• Zorunlu unsurları içermesi
• Noter tasdiki (anonim şirketlerde)
• Tescil ve ilan işlemlerinin tamamlanması

Gerekmektedir.

Geçersizlik Halleri

Aşağıdaki eksiklikler sözleşmenin kesin hükümsüz (butlan) sayılmasına yol açar:

• Faaliyet konusunun belirsiz veya hukuka aykırı olması
• Sermaye taahhütlerinin belirtilmemesi
• Yönetim organlarının belirlenmemesi
• Şirket merkezinin yer almaması
• Ortakların adlarının ve paylarının yazılmaması

Yargıtay, özellikle anonim şirketlerde bu unsurların eksikliğini geçersizlik nedeni olarak kabul etmektedir.

Şirket Ana Sözleşmesine Eklenemeyecek Hükümler

TTK ve kamu düzeni açısından ana sözleşmeye eklenmesi yasak olan bazı hükümler mevcuttur:

• Mahkemeye erişimi sınırlayan tahkim dışı hükümler
• Ortakların sorumluluğunu ortadan kaldıran maddeler
• Genel kurulu etkisiz hale getiren düzenlemeler
• TTK’nın emredici hükümlerine aykırılık teşkil eden hükümler (örneğin: Anonim şirkette asgari 50.000 TL sermaye şartının ihlali)

Bu tür hükümler yok hükmünde kabul edilmekte ve geçersiz sayılmaktadır.

Genel bir bilgi olarak Şirketler İçin E-tebligat Zorunluluğu başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.

Anonim Şirket Esas Sözleşmesinde Zorunlu Unsurlar

6102 sayılı TTK m. 339’a göre anonim şirket esas sözleşmesinde yer alması gereken unsurlar:

• Şirketin ticaret unvanı ve merkezi
• Faaliyet konusu
• Sermaye tutarı ve payların itibari değeri
• Kurucuların kimlik bilgileri ve adresleri
• Yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin belirlenme usulü
• Genel kurulun toplantı usulleri
• Kârın dağıtım esasları

Anonim şirketlerde halka açılma hedefleniyorsa ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri de dikkate alınmalıdır.

Anonim şirketler hakkında detaylı bilgi için bir girişimciler için rehber niteliğinde hazırladığımız Anonim Şirket Kurmak başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.

Limited Şirket Esas Sözleşmesinde Zorunlu Unsurlar

TTK m. 575 ve 576’da limited şirketlere ilişkin esas sözleşme düzenlemeleri yer almaktadır. Buna göre;

• Ticaret unvanı ve merkez adresi
• Sermaye miktarı ve ortakların payları
• Ortakların adı, soyadı, adresi ve pay taahhütleri
• Müdürlerin belirlenme şekli ve yetki sınırları
• Genel kurulun toplanma usulü ve karar alma oranları

Limited şirketlerde pay devri anonim şirketten farklı olarak daha sıkı kurallara bağlıdır ve genellikle noter onayı ile yapılır.

Bütün Şirketlerde Ortak Olarak Bulunması Gereken Unsurlar

• Ticaret unvanı
• Merkez adresi
• Faaliyet konusu
• Ortakların bilgileri ve payları
• Temsil ve ilzam yetkileri
• Kar/zarar dağılımı
• Genel kurul/toplantı esasları
• Sermaye yapısı

Bu unsurlar şirket türünden bağımsız olarak tüm şirketlerde bulunmak zorundadır.

Ana Sözleşmeden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar ve Görevli Mahkeme

Uyuşmazlık Türleri

• Ortaklar arasında pay devri ihtilafı
• Genel kurul kararlarının iptali
• Şirket ana sözleşmesine aykırı yönetim kurulu işlemleri
• Ortaklıktan çıkarılma
• Kâr payı dağıtımına ilişkin ihtilaflar

Görevli Mahkeme

• TTK m. 5 ve HMK m. 6 uyarınca Asliye Ticaret Mahkemeleri görevli ve yetkilidir.
• Yetki bakımından şirketin merkezinin bulunduğu yer mahkemesi esas alınır.
• Anonim ve limited şirketlerde genel kurul kararlarının iptali için 1 aylık hak düşürücü süreye uyulması gerekir.

Sonuç

Ana sözleşme; şirketin doğumu, varlığı ve sürdürülebilirliği bakımından vazgeçilmez bir belgedir. Hem şekli hem de içerik bakımından mevzuata uygun olarak hazırlanmalıdır. Eksik, hatalı veya hukuka aykırı bir ana sözleşme, şirketin geçersizliği ile sonuçlanabileceği gibi, ortaklar arasında uzun ve yıpratıcı davalara da neden olabilir. Bu sebeple şirket kuruluşlarında profesyonel hukuki destek alınması, Ankara şirket avukatı ile çalışılması önem arz etmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Soru : Ana sözleşme olmadan şirket kurulabilir mi?

Cevap : Hayır. Ana sözleşme olmaksızın şirketin ticaret siciline tescili mümkün değildir.

Soru : Şirketin faaliyet konusunu daha sonra değiştirebilir miyiz?

Cevap :  Evet. Genel kurul kararı ve esas sözleşme değişikliği ile mümkündür.

Soru : Ana sözleşmede belirli bir süre yazılması zorunlu mu?

Cevap : Hayır. Şirket süresiz olarak da kurulabilir; ancak bazı durumlarda (örneğin proje bazlı işler) süreli kuruluş tercih edilebilir.

Soru Ana sözleşmeye yazılan pay devri sınırlamaları geçerli midir?

Cevap :  TTK’ya aykırı olmamak kaydıyla geçerlidir. Ancak sınırlamaların makul olması gerekir.

Soru : Mahkemeye başvurmadan önce arabuluculuk şart mı?

Cevap : Ticari uyuşmazlıklar söz konusuysa, konusuna göre zorunlu arabuluculuk uygulaması devreye girebilir (örneğin kar payı alacağı).