Vesayet Davası

Vesayet davası, kişinin hukuki işlemlerini yerine getirme yetisinin kısıtlandığı durumlarda, onun haklarını korumak amacıyla açılan önemli bir hukuki süreçtir. Vesayet, genellikle zihinsel veya fiziksel yetersizlik, yaşlılık, hastalık gibi durumlar nedeniyle kişinin kendi kararlarını sağlıklı bir şekilde veremediği durumlarda devreye girer. Vasi tayini ve vesayet davaları, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş olup, kişinin hak ve menfaatlerini koruma altına almayı hedefler. Bu makalede, vesayet ve vasi kavramlarını, vesayet gerektiren durumları, dava süreçlerini ve vesayet görevinin sona erme koşullarını detaylı bir şekilde ele alıyoruz.

Vesayet Nedir?

Vesayet, bireylerin haklarının korunması ve işlerinin güvence altında yürütülmesi için devlet tarafından geliştirilen bir hukuki mekanizmadır. Küçüklerin velayet altında olmaması durumunda ya da ergin bireylerin akıl hastalığı, engellilik veya yaşlılık gibi nedenlerle kendi haklarını koruyamayacak hale gelmesi durumunda devreye girer. Mahkeme kararıyla tayin edilen vasi, vesayet altındaki kişinin hem kişisel hem de mal varlığıyla ilgili haklarını koruyarak hukuki işlemleri yürütür. Bu süreç, bireyin çıkarlarını gözeten ve düzenli denetimlerle desteklenen bir sistem dahilinde yürütülür.

Konu ile ilgili olarak daha önce yazmış olduğumuz Velayet Davası başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.

Vesayeti Gerektiren Haller Nelerdir?

Vesayeti gerektiren haller Türk Medeni Kanunu’nun 404.maddesi vd. düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre vesayeti gerektiren haller şunlardır:

1. Yaş Küçüklüğü: Velayet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır. (TMK m.404)
2. Kısıtlanma Halleri: TCK 53. madde gereği, belli hakları kullanmakta yoksun bırakılma durumları
   
3. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığısebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır. (TMK m.405)
4. Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam tarzı veya malvarlığını kötü yönetimigibi kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır. (TMK m.406)
5. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza:Kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği üzerine kısıtlanır veya kendisine kayyım atanır. Toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği bulunmasa dahi kişiliğinin veya malvarlığının korunması bakımından gerekli görülmesi hâlinde kısıtlanabilir. (TMK m.407)
6. Kişinin Kendi İsteği üzerine:Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir (TMK m.408)

Saydığımız kısıtlanma hallerinde kişi vesayet altına alınabilir.

Vesayet Davası Nedir?

Vesayet davası, velayet kapsamı dışında kalan küçükler veya belirli nedenlerle kısıtlanması gereken yetişkin bireylerin haklarını ve çıkarlarını güvence altına almak için başlatılan bir hukuki süreçtir. Bu süreç sonunda mahkeme, ilgili kişinin vesayet altına alınmasına karar vererek bir vasi tayin eder. Vasi, vesayet altındaki bireyin hem kişisel yaşamıyla hem de malvarlığıyla ilgili konularda onun haklarını savunmak ve gerekli hukuki işlemleri yürütmekle yükümlü olur.

Vesayet Davasını Kimler Açabilir?

Vesayet davası bireyin kendini yönetemeyecek durumda olduğu durumlarda, yakınları veya akrabaları tarafından açılabilir. Türk Medeni Kanunu, alkol bağımlılığı, uyuşturucu madde kullanımı, savurganlık, kötü yaşam alışkanlıkları ya da malvarlığının kötü yönetimi gibi durumlarda belirli kişilere vesayet talebinde bulunma hakkı tanımaktadır.

Vesayet Davası Yetkili ve Görevli Mahkemeler Hangileridir?

Türk Medeni Kanunu’nun 397.maddesine göre: Kamu vesayeti, vesayet makamı ve denetim makamından oluşan vesayet daireleri tarafından yürütülür.  Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı, asliye hukuk mahkemesidir.

Vesayet davasında görevli mahkeme Sulh Hukuk mahkemeleridir.

Vesayet işlerinde yetki ise küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet dairelerine aittir. (TMK m.411). Başka bir deyişle Vesayet davasında yetkili mahkeme, vesayet altına alınması talep edilen kişinin yerleşim yeri mahkemesidir.

Vesayet Davası Ne Kadar Sürer?

Vesayet davasının süresi, genellikle 2 ila 6 ay arasında değişir, ancak mahkemenin yoğunluğu, delillerin hazırlanması ve itirazlar gibi faktörlere bağlı olarak daha uzun sürebilir. İtirazlı ve karmaşık davalar 1 yıla kadar uzayabilir. Sürecin hızlanması için belgelerin eksiksiz hazırlanması ve profesyonel hukuki destek alınması önemlidir.

Vesayet Davasından Feragat

Vesayet davasından feragat, bir tarafın davayı sona erdirmek için hukuki haklarından vazgeçmesi anlamına gelir. Ancak, vesayet davalarında feragat genellikle sınırlıdır. Çünkü vesayet, bireylerin haklarını koruma amacını güder ve bu davalarda tarafların tamamen kendi iradeleriyle feragat etmeleri beklenmez. Dolayısıyla davadan feragat edilemez.

Vesayet Davasında Hakim Ne Sorar?

Vesayet davasında hâkim, vesayet altına alınması talep edilen kişinin akıl ve fiziksel sağlığı, malvarlığını yönetme kapasitesi, savurganlık, alkol ya da uyuşturucu bağımlılığı gibi durumlarını sorgular. Ayrıca, kişinin kendisini veya ailesini zor duruma sokma riski, başkalarının güvenliğini tehdit etme durumu, günlük yaşamını yönetme yeteneği de değerlendirilir. Mahkeme, vesayet talebini açan kişinin gerekçelerini ve sunduğu delilleri inceler, vesayet altına alınması istenen kişinin savunmasını alır ve vasi olarak atanacak kişinin uygunluğunu sorgular. Bu sorular, davanın doğru şekilde sonuçlanması ve kişinin menfaatlerinin korunması için önemlidir.

Vasi Nedir?

Kanunda vasinin tanımı yapılmamış olsa da, vasi, vesayet makamı tarafından belirli bir süre için atanarak, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlı kişinin kişilik ve malvarlığına ilişkin menfaatlerini korumak ve hukuki işlemlerinde onu temsil etmekle yükümlü olan kişidir. Vasi, bu görevlerini kanunun sınırları ve vesayet makamının talimatlarına uygun şekilde yerine getirmelidir.

Vasi Tayini

Yaşlılara, yaşlı babaya/anaya, engelli raporu olanlara vasi tayini; Türk Medeni Kanunu’nun 408.maddesine göre kişinin kendi isteği üzerine yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir. Bu kısıtlanma hali vesayeti gerektiren haller arasında sayılmıştır. Dolayısıyla bu şekilde kısıtlanan yaşlı babaya/anaya, engelli raporu olanlara vasi atanabilir.

Vasi Tayininde Kimler Öncelikli Olarak Seçilir?

TMK m.414’te vasinin atanmasında eşin ve hısımların öncelik olarak tercih edileceği düzenlenmiştir. Bu madde şöyledir: Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur.

Kanun’a göre, vesayet altına alınacak kişinin eşi veya yakın hısımlarından biri, vasilik koşullarına uygunsa öncelikle vasi olarak atanır. Eğer bu kişiler uygun değilse, vesayet altındaki kişi veya ailesi tarafından önerilen kişiler atanabilir. Ayrıca, vasi tayin edilirken, vasi ile vesayet altındaki kişi arasındaki güven ilişkisi, empati yapabilme ve menfaat çatışması olmaması gibi kriterler dikkate alınır. Vasi tayin edilecek kişinin yerleşim yeri ve diğer engeller de göz önünde bulundurulur.

Kardeş Vasi Olabilir mi?

Yukarıda da değindiğimiz gibi vasilik tayininde kişinin yakın hısımları öncelikli olarak tercih edilir. Dolayısıyla vasi olarak kardeş atanabilir.

Kimler Vasi Olamaz?

Vasiliğe engel olan sebepler Türk Medeni Kanunu’nun 418.maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre aşağıdaki kişiler vasi olamazlar:

1- Kısıtlılar

2- Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler

3- Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar

4- İlgili vesayet daireleri hâkimleri.

Kimler Vasilikten Kaçınabilir?

Vasilikten kaçınma sebepleri Türk Medeni Kanunu’nun 417.maddesinde sayılmıştır. Buna göre aşağıdaki kişiler vasiliği kabul etmeyebilirler:

1- Altmış yaşını doldurmuş olanlar

2- . Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar

3.- Dörtten çok çocuğun velisi olanlar

4. Üzerinde vasilik görevi olanlar
5. Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları

Vasinin Görev Süresi Ne Kadardır?

TMK m.456’ya göre vasinin görev süresi kural olarak iki yıldır. Vesayet makamı, bu süreyi her defasında ikişer yıl uzatabilir. Dört yıl dolunca vasi, vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir.

Vesayetin Sona Ermesi

Vesayetin sona ermesi Türk Medeni Kanunu’nun 470.maddesi vd. düzenlenmiştir. Buna göre vesayetin sona erme halleri şunlardır:

Vesayeti Gerektiren Hallerin Sona Ermesi

• Küçüklerde:Küçük üzerindeki vesayet, onun ergin olmasıyla kendiliğinden sona erer.
• Hükümlülerde:Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûmiyet sebebiyle kısıtlı bulunan kişi üzerindeki vesayet, hapis hâlinin sona ermesiyle kendiliğinden ortadan kalkar.
• Diğer kısıtlılarda: Diğerkısıtlılar üzerindeki vesayet, yetkili vesayet makamının kararıyla sona erer. Vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkması üzerine vesayet makamı vesayetin sona ermesine karar verir.

Vasilik Görevinin Sona Ermesi

• Fiil ehliyetinin yitirilmesi ve ölüm: Vasilik görevi, vasinin fiil ehliyetini yitirmesi veya ölümüyle sona erer.
• Sürenin sona ermesi ve uzatılmaması: Vasilik görevi, uzatılmadığı takdirde, sürenin dolmasıyla sona erer.
• Görevden alınma: Vasi, görevini ağır surette savsaklar, yetkilerini kötüye kullanır veya güveni sarsıcı davranışlarda bulunur ya da borç ödemede acze düşerse, vesayet makamı tarafından görevden alınır. Vasinin görevini yapmakta yetersizliği sebebiyle vesayet altındaki kişinin menfaatleri tehlikeye düşerse, vesayet makamı kusuru olmasa bile vasiyi görevden alabilir.

Ayrıca 8. yargı paketi ile vesayetin sona erdirilebileceğine ilişkin durumlarda değişiklikler yapılmıştır. İlgili paragraf şu şekildedir. “Hapis cezasının devamı süresince vesayetin sona erdirilebileceği durumlar yeniden belirlenmiştir. Bu bağlamda, özgürlüğü bağlayıcı bir ceza nedeniyle kısıtlı olan bir bireyin üzerindeki vesayet, hapis cezasının hukuka uygun şekilde sona ermesiyle otomatik olarak sona erecektir. Hapis cezasının devamı süresince vesayetin kaldırılabilmesi, 5 yıldan az olan hapis cezasının infazına bağlı olarak alınan kısıtlama kararları için kişinin isteğine ve kişiliğinin veya mal varlığının korunma gerekçesinin ortadan kalkması halinde 5 yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazına bağlı olarak alınan kısıtlama kararları için ise kişinin talebi üzerine vesayet kaldırılabilecektir.”

Sonuç

Vesayet davaları, hukuki süreçlerde dikkatle ele alınması gereken önemli bir alandır. Vasi tayini ve vesayet görevinin sona erdirilmesi gibi konular, kişinin haklarını korumak ve yaşamını kolaylaştırmak adına hukuki bir çerçeveye sahiptir. Vesayet sürecinde uzman bir avukattan destek almak, hem sürecin doğru yönetilmesini sağlar hem de olası hak kayıplarını önler. Bu konuda sorularınız varsa ya da hukuki destek almak istiyorsanız, profesyonel danışmanlık hizmeti alarak süreci güvenle yürütebilirsiniz. Ankara boşanma avukatı ve aile ve boşanma hukuku konusunda uzman bir avukat desteği gerekli olabilir.