4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında idareler tarafından yapılan ihalenin birçok aşamada çeşitli gerekçelerle iptal edilmesi mümkün olmaktadır. Bununla birlikte bazı hallerde ihaleden men kararı da verilebilmektedir. İhalelere katılmaktan yasaklama kararının hangi fiil ve davranışlar için verileceği konusunda mevzuatımızda iki ayrı düzenleme bulunmaktadır.
Mevcut mevzuatımıza göre ihalelere katılmaktan yasaklama; 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa ve Türk Ceza Kanununa dayanılarak verilmektedir.4734 ve 4735 sayılı Kanunlara göre, istisna edilenler dahil bütün kamu kurum ve kuruluşlarının ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilebilmekte, bu durum yasaklanan kişi veya firmanın bütün kamu kurum ve kuruluşlarının ihalelerine girmesine engel oluşturmaktadır.
4734 Sayılı Kanun
Yasak fiil veya davranışlar
Madde 17- İhalelerde aşağıda belirtilen fiil veya davranışlarda bulunmak yasaktır:
a) Hile, vaat, tehdit, nüfuz kullanma, çıkar sağlama, anlaşma, irtikap, rüşvet suretiyle veya başka yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs etmek.
b) İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak.
c) Sahte belge veya sahte teminat düzenlemek, kullanmak veya bunlara teşebbüs etmek.
d) Alternatif teklif verebilme halleri dışında, ihalelerde bir istekli tarafından kendisi veya başkaları adına doğrudan veya dolaylı olarak, asaleten ya da vekaleten birden fazla teklif vermek.
e) 11 inci maddeye göre ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde ihaleye katılmak.(Örneğin; ilgili mercilerce hileli iflas ettiğine karar verilenlerin ihaleye katılması)
Bu yasak fiil veya davranışlarda bulunanlar hakkında bu Kanunun Dördüncü Kısmında belirtilen hükümler uygulanır.
4735 Sayılı Kanun
4735 sayılı Kanunu’nun 25.maddesinde ihalelere katılmaktan yasaklamayı gerektiren yasak fiil ve davranışlar düzenlenmiştir. Buna göre;
Sözleşmenin uygulanması sırasında aşağıda belirtilen fiil veya davranışlarda bulunmak yasaktır:
a) Hile, vaat, tehdit, nüfuz kullanma, çıkar sağlama, anlaşma, irtikap, rüşvet suretiyle veya başka yollarla sözleşmeye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs etmek.
b) Sahte belge düzenlemek, kullanmak veya bunlara teşebbüs etmek.
c) Sözleşme konusu işin yapılması veya teslimi sırasında hileli malzeme, araç veya usuller kullanmak, fen ve sanat kurallarına aykırı, eksik, hatalı veya kusurlu imalat yapmak.
d) Taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar vermek.
e) Bilgi ve deneyimini idarenin zararına kullanmak veya 29 uncu madde hükümlerine aykırı hareket etmek.
f) Mücbir sebepler dışında, ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak taahhüdünü yerine getirmemek.
g) Sözleşmenin 16. madde hükmüne aykırı olarak devredilmesi veya devir alınması.
Yasaklılık Süresi ve Sürenin Başlangıcı
Yasaklılık süresi 4734 ve 4735 sayılı Kanunda düzenlenmiştir;
a) Kanunlardaki yasak fiil veya davranışta bulundukları tespit edilenler hakkında fiil veya davranışın özelliğine göre 1 yıldan az olmamak üzere 2 yıla kadar,
b) Üzerine ihale kaldığı halde mücbir sebep halleri (doğal afetler, kanuni grev, genel salgın hastalık, kısmi veya genel seferberlik ilanı ve gerektiğinde idarenin başvurusu üzerine Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek benzeri diğer haller) dışında usulüne göre sözleşme yapmayanlar hakkında altı aydan az olmamak üzere bir yıla kadar,
c) 4734 sayılı Kanunun 39. ve 4735 sayılı Kanunun 27. maddeleri uyarınca mahkemeler tarafından verilen yasaklama kararları, 1 yıl ile 3 yıl arasında değişen süreli cezalardır. Ancak bu cezanın diğer yasaklama şekillerinden farkı, 4734 sayılı Kanunun 58. ve 4735 sayılı Kanunun 26. maddelerine göre verilen yasaklama kararlarının bitiş tarihini izleyen günden itibaren uygulanmasıdır. Ayrıca, 4734 ve 4735 sayılı Kanunlardaki yasak fiil veya davranışları nedeniyle haklarına mükerrer ceza hükmolunanlar mahkeme kararı ile sürekli olarak kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanırlar.
İhalelere katılmaktan yasaklama kararı ihaleyi yapan idareler tarafından verilmez. Katılma yasakları, ihaleyi yapan bakanlık veya ilgili veya bağlı bulunulan bakanlık, herhangi bir bakanlığın ilgili veya bağlı kuruluşu sayılmayan idarelerde bu idarelerin ihale yetkilileri, il özel idareleri ve belediyeler ile bunlara bağlı birlik, müessese ve işletmelerde ise İçişleri Bakanlığı tarafından verilir.
Yasal Başvuru Yolu
İhalelere katılmaktan yasaklama kararları, yasaklamayı gerektiren fiil veya davranışın tespit edildiği tarihi izleyen en geç kırk beş gün içinde verilir. Yasaklama kararının bu süre içinde verilmesi zorunludur. Bu süre geçtikten sonra ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilemez. Bu süre geçmesine rağmen ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmesi durumunda, açılacak davalarda bu durum iptal nedeni olur.
Verilen bu karar Resmî Gazetede yayımlanmak üzere en geç on beş gün içinde gönderilir ve yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Bu süre düzenleyici bir süredir. Bu sürenin geçmesi yasaklama kararının uygulanmasını etkilemez ve yasaklama kararını sakatlamaz.
Bu kararlar Kamu İhale Kurumunca izlenerek, kamu ihalelerine katılmaktan yasaklı olanlara ilişkin siciller tutulur.İdareler, yasaklamayı gerektirir bir durumla karşılaştıkları takdirde, gereğinin yapılması için bu durumu ilgili veya bağlı bulunulan bakanlığa bildirmekle yükümlüdür. İhalelere katılmaktan yasaklama kararlarına karşı Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikâyet başvurusunda bulunmak mümkün değildir.
Bu kararlara karşı ResmiGazete ’de yayımı tarihinden itibaren 60 gün içinde yetkili idare mahkemesinde hak kaybına uğramamak adına “yürütmenin durdurulması” talepli iptal davası açmak gerekmektedir.
