Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuru, temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen bireylerin haklarını uluslararası düzeyde arayabilmelerini sağlayan önemli bir mekanizmadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında, iç hukuk yollarını tükettikten sonra AİHM’ye başvurarak adil yargılanma, ifade özgürlüğü ve ayrımcılık yasağı gibi temel hakların ihlalini ileri sürebilirsiniz. Ancak, bu süreç belirli şartlara bağlıdır ve dikkatle takip edilmelidir. Makalemizde, AİHM’ye başvuru sürecinin tüm detaylarını ve başvuru için gerekli adımları bulabilirsiniz.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Nedir?

AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi‘ne taraf olan ülkelerdeki insan hakları ihlallerini denetleyen uluslararası bir mahkemedir.

Bireyler, gruplar veya devletler, iç hukuk yollarını tükettikten sonra AİHM’ye başvurabilir. Mahkeme, ihlal tespit ederse ilgili devlete tazminat ödeme veya ihlali giderme yükümlülüğü getirir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları bağlayıcıdır ve Türkiye 1987’den beri bireysel başvuru hakkını tanımaktadır.

Bireysel Başvuru Nedir?

Genel anlamda bireysel başvuru, bir kişinin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği gerekçesiyle bir mahkemeye başvurarak bu ihlalin giderilmesini talep etmesidir. AİHM’ye bireysel başvuru ise Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) kapsamında, taraf devletlerin sözleşmeye aykırı işlem veya eylemleri nedeniyle haklarının ihlal edildiğini iddia eden bireylerin başvurularını değerlendirir.

8. Yargı Paketi kapsamında ele alınan konulardan bir tanesi de; kurulacak olan tazminat komisyonunun Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin emsal kararlarını dikkate alarak gerekçeli bir şekilde karar vermesidir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) bireysel başvuru yapabilmek için öncelikle başvurunun belirli kriterleri karşılaması gereklidir. AİHM’ye başvuru, iç hukuk yollarının tamamen tüketilmesinin ardından, son kesin kararın tebliğ tarihinden itibaren 4 ay içinde yapılmalıdır. İç hukuk yolları arasında, Türkiye için en önemli aşamalardan biri Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkının kullanılmasıdır. Bu süreç, temel hak ve özgürlük ihlallerine yönelik şikayetlerin ulusal düzeyde ele alınmasını sağlar. Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar, ihlalin giderilmediği durumlarda, AİHM başvurusunun ön şartlarından biri olarak kabul edilir.

AİHM başvurusu, mahkemenin resmi web sitesinden indirilen başvuru formunun eksiksiz bir şekilde doldurulmasıyla başlar. Başvuru formunda, ihlal edilen haklar açık ve net bir şekilde belirtilmelidir. Ayrıca, başvurucu, başvuruya dayanak teşkil eden olayları tarih ve detaylarıyla birlikte açıklamalıdır. Eksiksiz doldurulan form, ilgili belgelerle birlikte posta yoluyla Strasbourg’daki AİHM merkezine gönderilmelidir. Elektronik veya şahsen yapılan başvurular kabul edilmemektedir.

Başvuru sürecinde aşağıdaki belgelerin hazırlanması önem taşır:

• Son iç hukuk kararının onaylı bir kopyası (örneğin, Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru kararı),
• Başvurucuya ait kimlik belgesi fotokopisi,
• Başvuruya konu olan ihlal ile ilgili diğer destekleyici belgeler (mahkeme kararları, tanık ifadeleri, resmi raporlar vb.).

Başvuru formunda yer alacak iddiaların, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) kapsamında korunan haklardan birinin ihlaline dayanması gerekmektedir. AİHM, yalnızca sözleşmede yer alan haklara yönelik ihlal iddialarını incelemeye alır. Örneğin, adil yargılanma hakkı, işkence yasağı veya ifade özgürlüğü gibi hakların ihlaline yönelik iddialar mahkeme tarafından değerlendirilebilir. Sözleşme kapsamında olmayan şikayetler, doğrudan reddedilmektedir.

Bu yazımızla birlikte kamuoyunun gündeminde olan AİHM Yüksel Yalçınkaya Kararı başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Kimler Başvurabilir?

AİHM’ye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf bir devletin haklarını ihlal ettiğini düşünen bireyler, tüzel kişiler (şirketler, dernekler), gruplar ve diğer devletler başvuruda bulunabilir. Başvurunun, ihlalin doğrudan başvurucuyu etkilediği durumlarda yapılması gerekir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru Şartları

AİHM’ye bireysel başvuru için gerekli şartlar şunlardır:

1. İç hukuk yollarının tüketilmesi:Başvuran, ulusal hukuk yollarını sonuna kadar kullanmış olmalıdır.
2. Süre:Son kesin karar tarihinden itibaren 4 ay içinde başvuru yapılmalıdır.
3. İmza şartı:Başvuru formu mutlaka imzalı olmalıdır, imzanın olmaması başvurunun reddedilmesine neden olacaktır.
4. Daha önce incelenmemiş olma:Başvuru konusu, AİHM veya başka bir uluslararası yargı merciinde daha önce incelenmemiş olmalıdır.
5. AİHS kapsamında olma:İhlal iddiası, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokollerinde düzenlenen haklara ilişkin olmalıdır.
6. Dayanağı olma:Başvuru, açıkça dayanaktan yoksun veya temelsiz olmamalıdır.
7. Hakkın kötüye kullanılmaması:Başvuru, siyasal propaganda veya hakaret gibi saiklerle yapılmamış olmalıdır.

Bu şartlara uymayan bireysel başvurular, AİHS’nin 35. maddesi gereğince AİHM tarafından reddedilir.

Bu yazımızla birlikte, merak edilen konulardan bir tanesi olan Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Süresi

AİHM’ye başvuru süresi, son iç hukuk yolunda verilen kesin kararın kesinleşmesinden itibaren 4 aydır. Bu süre içinde başvuru yapılmazsa, başvuru hakkı kaybedilir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Başvuruyu İncelemesi

AİHM, başvuruyu aldıktan sonra iki aşamalı bir inceleme süreci başlatır. İlk olarak, başvurunun kabul edilebilirliğini inceler. Bu aşamada, iç hukuk yollarının tükenip tükenmediği, başvurunun 4 aylık süre içinde yapılıp yapılmadığı, AİHM ve AİHS ile protokollerine uygun olup olmadığı, başvurunun temelsiz ya da dayanaksız olup olmadığı ve daha önce başka bir yargı organında incelenip incelenmediği kontrol edilir. Eğer başvuru bu şartlara uymuyorsa, kabul edilemez bulunarak reddedilir.

Eğer başvuru kabul edilebilir bulunursa, AİHM, esas incelemeye geçer. Bu aşamada, ihlal olup olmadığı değerlendirilir. Eğer ihlal tespit edilirse, AİHM, devlete ihlali gidermek için ne gibi önlemler alması gerektiğini ve mağdura tazminat ödemesi gerektiğini belirler. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Karar Süreci

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvurulabilecek Konular ve Haklar

AİHM’ye başvurulabilecek konular ve haklar, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve ek protokollerinde yer alan temel haklar çerçevesinde şekillenir. Yaşam hakkı, işkence yasağı, özgürlük ve güvenlik hakkı, adil yargılanma hakkı, özel hayatın korunması, düşünce ve ifade özgürlüğü, toplantı ve dernek kurma özgürlüğü, ayrımcılık yasağı, mülkiyet hakkı, eğitim hakkı ve seçim hakkı gibi temel insan hakları bu haklardan bazılarıdır. Bu hakların ihlali durumunda AİHM’ye başvurulabilir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru İçin Gerekli Belgeler

Her başvuru, başvuruya konu olan olayın özelliğine ve içeriğine bağlı olarak farklı belgeler gerektirebilir. Bu nedenle, başvuru belgelerini sınırlandırmak doğru olmayacaktır. Ancak, AİHM’ye başvuru yapabilmek için belirli temel belgelerin sunulması zorunludur.
Bunlar başvuru formu, başvuruya konu olan davada verilen son kesin mahkeme kararı ve başvurana ait kimlik fotokopisidir.
Bu belgeler, başvurunun kabul edilebilir olabilmesi ve AİHM tarafından değerlendirilmesi için gerekli ön koşullardır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Başvuru Ücreti

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bireysel başvuru ücretsizdir. Ancak AİHM, başvuru süreciyle ilgili herhangi bir maddi destek sunmadığından ilgili başvuru formu ve belgelerin gönderilmesi esnasında oluşabilecek posta masrafları başvurana ait olacaktır.

Başvuru Sürecindeki Yaygın Hatalar ve Çözümleri

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) başvuru süreci, uluslararası standartlarda hassas bir prosedür içerir ve yapılan küçük hatalar bile başvurunun reddedilmesine yol açabilir. En sık karşılaşılan hatalardan biri, başvuru süresinin kaçırılmasıdır. AİHM’ye başvuru için son iç hukuk kararının kesinleşmesinden itibaren 4 aylık süre sınırı vardır. Bu sürenin aşılması durumunda başvuru kabul edilmez. Diğer bir yaygın hata ise eksik veya hatalı belgeler sunulmasıdır. Özellikle başvuru formunun eksiksiz doldurulması ve imzalanması kritik önemdedir. İmza eksikliği, başvurunun reddedilmesine neden olan temel hatalardan biridir.

Başvurunun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) kapsamında korunan haklara dayanmaması da sık yapılan hatalar arasındadır. AİHM yalnızca sözleşmede ve ek protokollerinde belirtilen hakların ihlali durumlarını inceler; bu nedenle başvurunun kapsam dışı bir meseleye dayanması reddedilmesine yol açar. Ayrıca, başvuru formunda iddiaların açık ve anlaşılır bir şekilde ifade edilmemesi, mahkemenin başvuruyu değerlendirememesine sebep olabilir.

Bu hataların önüne geçmek için başvuru formu dikkatlice incelenmeli, gerekli belgeler eksiksiz hazırlanmalı ve süre takibi titizlikle yapılmalıdır. Ayrıca, profesyonel hukuki destek almak, başvurunun kabul edilme şansını artırır ve sürecin doğru yönetilmesini sağlar. AİHM’ye başvuru, hakların korunması açısından önemli bir adım olduğundan, her aşamada dikkatli olunması büyük önem taşır.

AİHM’nin Çalışma Yapısı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Avrupa Konseyi’ne üye 46 devletin taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni (AİHS) uygulamak ve insan hakları ihlallerini denetlemekle görevli bir yargı organıdır. Merkezi Strasbourg, Fransa’da bulunan mahkeme, bireylerden, gruplardan ve devletlerden gelen başvuruları değerlendirir. AİHM’nin çalışma yapısı, hem organizasyonel hem de hukuki açıdan detaylı bir işleyişe sahiptir.

Mahkeme, yargıçlar, dava raportörleri, kabul edilebilirlik komiteleri ve dava daireleri olmak üzere farklı birimlerden oluşur. Her taraf devlet, mahkemede görev yapacak bir yargıç seçer ve bu yargıçlar 9 yıl süreyle görev yapar. Yargıçlar, bağımsızdır ve ülkelerini değil, uluslararası hukuku temsil eder.

AİHM’nin işleyişi iki ana aşamadan oluşur:

1. Kabul Edilebilirlik İncelemesi: Başvuru, önce kabul edilebilirlik kriterlerine göre değerlendirilir. Bu aşamada, başvurunun AİHS kapsamında olup olmadığı, iç hukuk yollarının tüketilip tüketilmediği ve başvurunun süresi içinde yapılıp yapılmadığı incelenir. Başvuru bu kriterlere uygun değilse reddedilir.
2. Esas İnceleme: Kabul edilen başvurular, esas incelemeye alınır. Bu aşamada mahkeme, iddia edilen hak ihlallerini detaylı bir şekilde değerlendirir, tarafların beyanlarını dinler ve delilleri inceler. Mahkeme, ihlal tespit ederse devlete tazminat ödenmesi veya hak ihlalinin giderilmesi yönünde bağlayıcı kararlar alabilir.

AİHM, gerektiğinde davaları üç farklı formatta ele alabilir:

• Tek Yargıç: Basit veya açıkça dayanaktan yoksun başvurular.
• Üç Yargıçlı Komite: Tekrarlayan ve emsal niteliği taşıyan başvurular.
• Yedi Yargıçlı Daire veya Büyük Daire: Karmaşık ve önemli davalar.

AİHM’nin verdiği kararlar bağlayıcıdır ve taraf devletlerin bu kararlara uyması zorunludur. Ayrıca mahkeme, devletlerin kararların uygulanmasını düzenli olarak denetler. Bu yapı, AİHM’yi uluslararası insan hakları koruma mekanizmasının merkezinde konumlandırır.

Başvuru Formu ve İlgili Belgeler için Örnekler

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvuru yaparken doğru bir şekilde doldurulmuş bir başvuru formu ve ilgili belgeler, başvurunun kabul edilebilirliği açısından büyük önem taşır. Mahkeme, başvuru formunun eksiksiz ve hatasız bir şekilde doldurulmasını şart koşar ve yanlış veya eksik bilgilerle yapılan başvurular değerlendirme dışı bırakılır. İşte başvuru formu ve gerekli belgelerle ilgili bazı örnekler:

Başvuru Formu

• Başvuruya Konu Hak İhlali: Başvurucunun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve protokollerine aykırı bir ihlal iddiasını detaylı şekilde açıklaması gereklidir. Bu bölümde, olayın özeti, hak ihlalinin nasıl gerçekleştiği ve ilgili kanıtların belirtilmesi önemlidir.
• İlgili İç Hukuk Yolları: İç hukuk yollarının nasıl tüketildiği, hangi mercilere başvurulduğu ve alınan son kararların tarihleri açık bir şekilde belirtilmelidir.
• İmza: Başvuru formunun başvurucu tarafından imzalanmış olması zorunludur. İmzasız başvurular otomatik olarak reddedilir.

Gerekli Belgeler

Başvuru sürecinin başarılı bir şekilde değerlendirilmesi için aşağıdaki belgelerin sunulması gereklidir:

• Kimlik Belgesi: Başvurucunun kimliğini doğrulayan pasaport veya kimlik fotokopisi.
• Son Kesin Karar: İç hukuk yollarının tüketildiğini ve başvurucunun iddiasını destekleyen en son yargı kararının bir kopyası.
• Dava Belgeleri: Başvuruya konu olaylarla ilgili tüm mahkeme kararları, dilekçeler ve delillerin birer kopyası.
• Posta Gönderim Belgesi: Başvuru belgelerinin Strasbourg’daki mahkemeye gönderildiğine dair posta makbuzu.

Ek Belgeler

Başvuru formunda belirtilen olaylara ilişkin destekleyici belgeler:

• Tanık ifadeleri,
• Ses veya video kayıtları,
• Resmi raporlar veya belgeler.

Başvurunun değerlendirme sürecinin aksamasını önlemek için, tüm belgelerin okunaklı, doğru ve eksiksiz olması gereklidir. Ayrıca, belgeler yalnızca posta yoluyla gönderildiği için, eksik belgeleri tamamlamak adına ikinci bir gönderim yapılması gerekebileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, başvurudan önce tüm belgeler dikkatle kontrol edilmelidir. Profesyonel bir hukuki destek almak, bu süreçte hatasız bir başvuru yapılmasını kolaylaştırır.

AİHM Sıkça Sorulan Sorular ve Cevaplar

AİHM’ye başvuru ücretsiz mi?

Evet, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) bireysel başvuru yapmak tamamen ücretsizdir. Ancak, başvuru sürecinde ortaya çıkabilecek posta masrafları ve gerekli belgelerin hazırlanması gibi giderler başvurucu tarafından karşılanır. Ayrıca, profesyonel hukuki destek alınması durumunda avukatlık ücretleri başvurucuya ait olabilir. AİHM, başvurularla ilgili maddi destek sağlamaz.

Başvurular ne kadar sürede sonuçlanır?

AİHM’ye yapılan başvuruların sonuçlanma süresi, başvurunun karmaşıklığına ve mahkemenin iş yüküne bağlı olarak değişir. Basit ve tekrarlayan başvurular birkaç ay içinde karara bağlanabilirken, karmaşık veya emsal niteliğinde olan davalar birkaç yıl sürebilir. Ortalama olarak, başvuruların değerlendirilmesi 2 ila 5 yıl arasında tamamlanmaktadır. Mahkeme, sürecin hızlanması için belirli kriterlere göre davaları önceliklendirebilir.

Türkiye’den yapılan başvuruların başarı oranı nedir?

Türkiye’den yapılan başvuruların başarı oranı, başvurunun nitelikli bir şekilde hazırlanmasına ve iddiaların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) kapsamına uygunluğuna bağlıdır. Genel olarak, AİHM’nin yıllık raporlarına göre Türkiye’den yapılan başvuruların büyük bir kısmı kabul edilebilirlik kriterlerini karşılamadığı için reddedilmektedir. Ancak, kabul edilen başvuruların önemli bir kısmında ihlal kararı verilmektedir. 2023 yılı itibarıyla Türkiye, AİHM kararlarında en çok ihlal tespit edilen ülkeler arasında yer almıştır. Bu durum, haklı gerekçelerle yapılan nitelikli başvuruların başarı şansının yüksek olduğunu göstermektedir.

Pasaport Tahdit kaldırma kararı AİHM’e taşınabilir mi?

Evet, pasaport tahdit kaldırma talebi Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru talebi reddedilir ve iç hukuk yolları tükenirse, kişi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurabilir. Ancak AİHM, sadece temel hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği durumları inceler. Başvurunun başarılı olabilmesi için güçlü bir hukuki gerekçeye ve detaylı bir dosyaya ihtiyaç vardır. Bu süreçte bir hukuk uzmanıyla çalışmak önemlidir.

Sonuç

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, insan hakları ihlalleri karşısında bireylerin adalet arayışını destekleyen uluslararası bir yargı organıdır. Doğru bir başvuru süreci, bireylerin haklarını etkili bir şekilde savunmasını sağlar. AİHM’ye başvuruda bulunmadan önce sürecin detaylı bir şekilde değerlendirilmesi ve belgelerin eksiksiz hazırlanması büyük önem taşır. Ankara’da yaşayanlar için, deneyimli bir Ankara ceza avukatı ile çalışmak, başvurunun doğru bir şekilde yapılmasını ve hak kayıplarının önlenmesini sağlayacaktır. Aslan & Duran Hukuk bürosu ankara avukat olarak uzman ve deneyimli kadrosu ile hizmet vermektedir.